Quyền tham gia của trẻ em là một trong bốn nhóm quyền được quy định trong Công ước của Liên hợp quốc về Quyền trẻ em năm 1989 (sống còn, bảo vệ, phát triển, tham gia). Trong đó, quyền tham gia của trẻ em bao gồm: quyền được tiếp cận thông tin phù hợp với lứa tuổi, được kiến nghị, bày tỏ ý kiến, quan điểm riêng của mình về các vấn đề liên quan đến trẻ em; quyền được người lớn lắng nghe và phản hồi các kiến nghị, ý kiến của mình; quyền được tham gia vào quá trình ra quyết định; quyền được kết giao, được thành lập hoặc tham gia các nhóm, hiệp hội và tham gia các hoạt động xã hội lành mạnh, phù hợp. “Tôn trọng ý kiến của trẻ” cũng là một trong 4 nguyên tắc thực thi quyền trẻ em được quy định trong Công ước. Theo đó, trẻ em phải được tự do bày tỏ ý kiến của mình
và được tham gia một cách có ý nghĩa trong các quá trình ra quyết định đối với những vấn đề có liên quan đến trẻ em; trước khi đưa ra các quyết định có liên quan đến trẻ em cần tham khảo ý kiến của trẻ.
Ở Việt Nam, Hiến pháp 2013 cũng khẳng định: “Trẻ em được Nhà nước, gia đình, xã hội bảo vệ, chăm sóc, giáo dục và được tham gia vào các vấn đề của trẻ em” (Khoản 1, Điều 37). Luật Trẻ em năm 2016 đã dành hẳn một chương (Chương V) quy định về phạm vi, hình thức trẻ em tham gia vào các vấn đề về trẻ em; bảo đảm sự tham gia của trẻ em trong gia đình, nhà trường và cơ sở giáo dục khác; tổ chức đại diện tiếng nói, nguyện vọng của trẻ em; bảo đảm để
trẻ em tham gia vào các vấn đề về trẻ em.
Sự tham gia vừa là quyền cần phải thực hiện, đồng thời cũng là một công cụ giúp thực hiện tốt các quyền khác của trẻ em. Nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng sự tham gia của trẻ em là một trong những yếu tố tích cực góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả các dịch vụ, các chương trình, chính sách dành cho trẻ em của địa phương. Tuy nhiên, trên thực tế, việc thực hiện các quyền tham gia của trẻ em còn nhiều hạn chế so với các quyền khác. Trẻ em chưa được khuyến khích và tạo điều kiện tham gia một cách có chất lượng vào quá trình ra quyết định về các vấn đề liên quan đến bản thân trẻ.
Nhằm thúc đẩy thực thi quyền trẻ em nói chung và tăng cường sự tham gia của trẻ em vào các vấn đề về trẻ em nói riêng, trong khuôn khổ Dự án “Tăng cường năng lực các tổ chức xã hội về quản trị quyền trẻ em” do tổ chức Cứu trợ Trẻ em Quốc tế (SCI) tài trợ, Trung tâm Phát triển nông thôn Miền Trung Việt Nam (CRD) đã thực hiện mô hình thí điểm về “Thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong xây dựng và giám sát các công trình dành cho trẻ em” tại trường THCS Thủy Phù, thị xã Hương Thủy, tỉnh Thừa Thiên Huế. Tài liệu này được biên soạn để tư liệu hóa lại quy
trình thực hiện mô hình, trong đó trình bày rõ cơ sở lý luận, các điều kiện cần thiết của việc triển khai mô hình; đồng thời hướng dẫn cụ thể các bước trong quy trình, kèm theo các công cụ sử dụng trong từng bước đó và các chỉ số để giám sát, đánh giá quá trình thực hiện.